Szkoła, prace domowe, zajęcia dodatkowe, nauka języków, rozwijanie pasji, zorganizowane spotkania w określonych miejscach, a do tego wszystkiego – oceny. Zarówno w szkole jak poza nią. Piątki, szóstki, puchary, medale, dyplomy. Miejsca na podium, którymi rodzice mogą chwalić się na Facebooku, czerwone paski, olimpiady, wyróżnienia. Olbrzymia presja osiągnięć od najmłodszych lat.
Gdyby przyjrzeć się współczesnym dzieciom mogłoby się okazać, że słowo „beztroska” to określenie pochodzące z zamierzchłych czasów. Dziś dominują plany, harmonogramy, elektroniczne dzienniki i kalendarze zajęć. Miejsce na zabawę? Oczywiście, jest! W określonej ściśle przestrzeni, wcześniej zaplanowane, najczęściej w towarzystwie trenerów lub umówionych na odpowiedni czas wybranych kolegów. Odpowiednia zabawa w odpowiednim czasie. A potem powrót do obowiązków. I tak przez kolejne tygodnie, miesiące, lata.
Dzieci są plastyczne, szybko się dostosowują do wszelkich harmonogramów, dobrze reagują na narzucone im plany zajęć. Nierzadko realizują wszelkie obowiązki z uśmiechem, ciesząc się z pochwał i znajdując motywację dzięki kolejnym piątkom i medalom. Bywa, że pomarudzą, ale przecież każdy z nas ma czasem gorszy dzień… Czasem zaboli brzuch, ale kogóż czasem nie boli?
A może to nie zwykły ból brzucha, ale jeden z objawów wypalenia? Nietrudno nie zauważyć pierwszych symptomów, często je ignorujemy, zabiegani i nieświadomi tego, z jak wielką presją mierzy się młody organizm. A dziecko, w przeciwieństwie do dorosłego nie potrafi rozpoznać i zakomunikować, że coś się z nim dzieje złego.
Objawy wypalenia i depresji u dzieci
- Bóle głowy, bóle pleców, bóle brzucha (bóle mogą się przemieszczać i pojawiać raz w tym, raz w innym miejscu na ciele)
- Nasilone nocne zgrzytanie zębami
- Zaburzenia snu
- Obniżony nastrój
- Apatia lub obniżenie inicjatywy/motywacji
- Utrata zainteresowań
- Obniżona koncentracja i uwaga
- Obniżone poczucie własnej wartości i pewności siebie
- Ograniczony apetyt
- Poczucie winy
- Pesymizm, pogorszony nastrój i smutek
- Myśli samobójcze, samookaleczenia lub próby samobójcze
Ważne jest, że kolejność objawów w podanej liście nie odzwierciedla kolejności ich występowania, I wszystkie objawy mogą pojawiać się pojedynczo, w kombinacjach i w łagodniejszej formie. Liczy się tu zdanie rodziców: zawsze wtedy, kiedy rodzice zauważają zmianę zachowania czy nastroju dziecka, które wydają im się dziwne, i kiedy nie są w stanie przypisać ich przemijającym objawom wymagana jest konsultacja ze specjalistą. Zdecydowanie lepiej zrobić o jedną diagnostykę za dużo niż za mało. Diagnostyka psychiatryczna dzieci i młodzieży nie boli i nie wywołuje niczego, co by już wcześniej nie istniało.
Wyczerpanie a depresja z wyczerpania
Depresja z wyczerpania początkowo nie różni się niczym od innych postaci depresji i może w jej ramach dojść do wykształcenia dodatkowych objawów, aż do samookaleczania i myśli samobójczych. Rozróżnienie możliwe jest tylko dzięki dokładnemu wywiadowi lekarskiemu.
Przejście między wyczerpaniem a depresją z wyczerpania ma charakter płynny. Każdy człowiek przeżywający wyczerpanie czuje się wycieńczony, bez sił i zmęczony. Nie każde wyczerpanie jest nieprzyjemne lub prowadzi do chorobliwego stanu psychicznego. Czasami wyczerpanie jest dla nas dobre, na przykład kiedy fizycznie dajemy sobie w kość albo gdy po intensywnej pracy umysłowej jesteśmy wykończeni, ale spełnieni. Dzieci i młodzież zasypiają po ekscytującej wycieczce wyczerpane ale szczęśliwe, a wypompowane po klasówce idą intensywnie świętować to, że mają ją za sobą.
W żadnym razie samo wymaganie, wyzwanie czy praca nie prowadzą do wypalenia. Do wykształcenia chorobliwego wyczerpania potrzeba czegoś więcej. Wymagania muszą w subiektywnym odczuciu wykraczać poza posiadane zasoby i siły, okresy wypoczynku już nie wystarczają – powstaje błędne koło utrzymującego się wyczerpania. I zawsze chodzi o wzajemne interakcje między zewnętrznymi warunkami a wewnętrznymi możliwościami poradzenia sobie u konkretnego człowieka.
Jak pomóc dziecku?
Nie wystarczy powiedzieć: „Odpręż się”. Twoim zadaniem jest wziąć odpowiedzialność i na czas dostrzec i leczyć wypalenie u dziecka.
- Jeśli zauważasz u swojego dziecka objawy wypalenia lub depresji nie wahaj się skorzystać z pomocy specjalisty – psychiatry lub psychologa.
- Przyjrzyj się sobie i całej rodzinie. Przeanalizuj własne zachowania, uświadom sobie jakie przekazujesz wartości – i jakie chcesz przekazywać. W jakim kierunku ma się rozwijać twoje dziecko? Czy mu to pasuje? Na pewno?
- Traktuj poważnie otoczenie twojego dziecka. Nie bój się rozmowy z nauczycielami, trenerami, lekarzami, psychoterapeutami. Walcz o swoje dziecko! Niech słowo „troska” przekłada się na życie.
- Zadbaj o adekwatną stymulację i odprężenie, o radość i frajdę, o refleksję i swawolę, o osiągnięcia i radość z nauki. Życie nabiera kolorów, kiedy jest w nim miejsce na różnorodność i kontrasty.
